We willen ons aanpassen aan systemen waaraan we ons niet kunnen onttrekken, maar tegelijkertijd streeft ieder mens ernaar het eigen leven vorm te geven. Er is hoop, want onze menselijke vermogens zijn eigenzinnig en laten zich nooit helemaal wegdrukken. De wil tot zelfsturing – eigenzinnigheid – heeft iets grilligs. We uiten ons niet altijd even goed doordacht of doorvoeld. Dat kan ook niet, want de tegenstellingen van de maatschappij zitten ook in onszelf.

Maar als ons intellect onderdeel is van het systeem, en als het systeem onderdeel is van onszelf, kunnen we dan nog wel in opstand komen? Kunnen we structuren creëren die recht doen aan ieders eigenzinnigheid? Dat kan alleen als de vormgevers van de samenleving, de mensen die erin leven, genoeg krijgen van reducerende systemen. Die optimale toestand voor de revolutie is door Lenin al beschreven: ‘Beneden willen ze niet meer, boven kunnen ze niet meer.’ In de tussentijd verrichten mensen soms het mooiste balanceerwerk.

Oskar Negt (1934) is filosoof en sociaal theoreticus. Alexander Kluge (1932) is film- en televisieproducent, auteur, scenarioschrijver en advocaat. Samen schreven zij een omvangrijk en belangrijk oeuvre in de traditie van de Frankfurter Schule. In Duitsland genieten zij grote bekendheid. Eigenzinnigheid is de eerste vertaling voor een groot Nederlands publiek.